Dünya genelinde milyonlarca insan antidepresan kullanıyor. Bu ilaçlar depresyon ve anksiyete gibi ruh sağlığı durumlarının tedavisinde oldukça etkili olabilse de, kilo alımı, kalp ritmi değişiklikleri ve tansiyon düzensizlikleri gibi çeşitli fiziksel yan etkilere de neden olabiliyor.
Ancak yapılan yeni bir analiz, antidepresanların vücut üzerindeki fiziksel etkileri konusunda birbirinden farklılaştığını ortaya koyuyor. Araştırmacılar, ilaçlar arasında kilo, kalp ritmi, kolesterol seviyeleri ve kan basıncı üzerindeki etkilerde belirgin ve anlamlı farklılıklar buldu. Bu farklılıklar, bu ilaçleri reçeteyle kullanan milyonlarca insan için önem taşıyor.
Bu kapsamlı çalışma, 58.534 kişiye ait verileri içeren 151 rastgeleleştirilmiş deneyi bir araya getirerek 30 farklı antidepresanı inceledi. Her çalışmada kan basıncı, vücut ağırlığı ve kalp ritmi gibi kliniklerde rutin olarak ölçülen fiziksel veriler kaydedildi. Çalışmaların çoğu yaklaşık sekiz hafta sürdü.
Araştırmacılar, ağ tabanlı meta-analiz adı verilen bir yöntem kullanarak birden çok tedaviyi aynı anda karşılaştırma imkanı buldular. Bu yaklaşım, her bir fiziksel sağlık çıktısı için tedavileri en iyiden en kötüye doğru sıralayan bir tür "lig tablosu" oluşturuyor.
Sonuçlar, sadece sekiz haftalık tedavinin ardından bile, farklı antidepresanların fiziksel etkilerinin azımsanmayacak düzeyde olduğunu gösterdi. İlaçlar arasında kilo etkileri belirgin şekilde farklılaştı. Örneğin, agomelatine adlı antidepresanı kullananlar ortalama 2.5 kg kaybederken, maprotiline kullananlar yaklaşık 2 kg aldı.
Kalp ritmi üzerindeki etkiler de geniş bir yelpazede değişti. Fluvoxamine adlı antidepresan kalp ritmini yaklaşık sekiz atım/dakika düşürürken, nortriptyline bu değeri yaklaşık 14 atım/dakika artırdı. Bu, ilaçlar arasında 20 atım/dakika'dan fazla bir fark anlamına geliyor.
Sistolik kan basıncında ise doxepin ve nortriptyline antidepresanları arasında 11 mmHg'den fazla bir fark gözlemlendi.
Kolesterol ve kan şekeri seviyelerine gelince, paroxetine, venlafaxine, desvenlafaxine ve duloxetine gibi birkaç antidepresan daha yüksek toplam kolesterol ile ilişkilendirildi. Duloxetine ayrıca daha yüksek kan şekeri seviyeleri ile de bağlantılıydı.
Bu analizin sadece yaklaşık sekiz hafta süren antidepresan tedavisini kapsadığını belirtmek önemlidir. Birçok kişi bu süreden daha uzun süre antidepresan kullandığı için, gerçek dünyadaki uzun vadeli fiziksel etkiler daha büyük olabilir. Bu durum, antidepresan kullanan hastaların rutin olarak takip edilmesinin neden önemli olduğunun bir başka nedenidir.
Çalışmaya sadece deneklerde tutarlı bir şekilde toplanan objektif çıktılar dahil edildi. Cinsel yan etkiler gibi bazı önemli fiziksel sorunlar araştırmalarda rutin olarak ölçülmediği için veri eksikliği nedeniyle analize dahil edilmedi; bu, önemlerinin az olduğu anlamına gelmez. Gelecekteki çalışmaların bu tür çıktıları araştırması önem taşıyacaktır.
Bu sonuçlar "iyi" ve "kötü" antidepresanlar listesi olarak okunmamalıdır. Aksine, farklı ilaçların farklı fiziksel etkilere sahip olabileceğini göstermektedir. Araştırmanın amacı, reçete yazımının her hastaya göre neden kişiselleştirilmesi gerektiğini vurgulamaktır.
Kişiselleştirilmiş Reçete Yazımı
Yıllardır antidepresanlar hakkındaki tartışmalar "İşe yarıyorlar mı?" veya "Yan etkiler gerçek mi?" soruları etrafında şekillenmiştir. Bulgularımız daha faydalı bir soru öneriyor: Fiziksel sağlıkları ve öncelikleri göz önüne alındığında, hangi ilaç hangi kişiye uygun?
Veriler, antidepresanların birbirinin yerine kullanılamayacağını gösteriyor. Obezite, diyabet veya yüksek tansiyonu olan biri için, kilo, kan şekeri ve kan basıncı üzerinde daha nötr bir etkiye sahip bir antidepresan seçmek mantıklıdır. Ancak, zayıf ve düşük tansiyonu olan bir kişi için takas farklı olabilir. Doğru cevap hastaya bağlı olacaktır.
Son bulgularımız ışığında, doktorların hastalarla yakın bir şekilde çalışarak önceliklerini anlamaları ve onları doğru antidepresanla eşleştirmeleri her zamankinden daha önemlidir.
Elbette, bu doktorlar için başlı başına bir zorluktur, çünkü yirmi dört farklı antidepresanı ve potansiyel yan etkilerinin çoğunu göz önünde bulundurmaları gerekecektir. Bu nedenle, yaptığımız analizin yanı sıra, daha önce doktorların ve hastaların birlikte kullanabileceği ücretsiz bir araç geliştirdik.
Bu araç, doktorların ve hastaların hastanın kaçınmak istediği yan etkileri seçmelerine ve her birinin önem derecesini belirlemelerine olanak tanır. Araç daha sonra bu tercihleri yan etki veritabanlarıyla entegre eder ve antidepresanları hastanın tercihlerine en uygun şekilde sıralayan kişiselleştirilmiş bir seçenek tablosu oluşturur.
Antidepresanlar birçok insan için etkilidir. Çalışmamız bunu değiştirmiyor. Ancak gösterdiği şey, tüm antidepresanların aynı olmadığıdır. Artık kilo, kan basıncı, kalp ritmi ve kan şekeri üzerindeki etkilerinin klinik olarak anlamlı yollarla farklılaştığına dair yüksek kaliteli kanıtlara sahibiz.
Genel olarak antidepresanlara karşı veya lehinde tartışmak yerine, bireyin tıbbına uygunluğa odaklanmalıyız ve doktor ile hasta arasında paylaşılan kararlar alınmalıdır.
Geliştirdiğimiz araçlar bunu mümkün kılmaktadır, böylece hastalar kendileri için daha güvenli ve daha iyi tolere edilebilen antidepresanlar reçete edilebilir.
