Amazon'un uydu interneti projesi Kuiper, SpaceX'in Falcon 9 roketiyle bir adım daha yaklaşıyor. Florida'dan gerçekleştirilen son fırlatmayla Amazon'un uydu ağına yeni parçalar eklendi ve bu gelişme, SpaceX'in Starlink hizmetine rakip olma yolunda önemli bir kilometre taşı olarak değerlendiriliyor.
Amazon'un operasyonel Kuiper uydularının üçüncü grubu, Türkiye saatiyle Çarşamba günü sabah 09:30'da Cape Canaveral Uzay Kuvvetleri İstasyonu'ndan havalandı. Falcon 9 roketi, Pasifik Okyanusu üzerinde rotasını izleyerek, yörüngeye yerleşecek olan 24 Kuiper uydusunu başarıyla taşıdı. Uydular, fırlatmadan yaklaşık bir saat sonra, Dünya'dan yaklaşık 465 kilometre yükseklikteki yörüngelerine yerleştirildi. Bu uydular, kendi bünyelerindeki elektrikli itki sistemlerini kullanarak operasyonel yüksekliklerine, yani 630 kilometreye ulaşacaklar.
Bu fırlatmayla birlikte Amazon'un yörüngedeki Kuiper uydu sayısı 78'e ulaştı. Kuiper projesinin tamamı, dünya nüfusunun büyük bir bölümüne geniş bant internet hizmeti sunmayı hedefleyen 3.232 uydu içerecek. Bu da Amazon'u, SpaceX'in Starlink ağıyla doğrudan rekabete sokuyor.
Kuiper projesi, oldukça maliyetli bir girişim olarak biliniyor. Sektör analistlerine göre projenin toplam maliyetinin 16,5 ila 20 milyar dolar arasında olduğu tahmin ediliyor. Tek başına fırlatma maliyetlerinin 10 milyar dolara ulaştığı belirtilirken, bu rakamın projenin başlangıçtaki toplam maliyet tahminlerini aştığı gözlemleniyor.
Amazon, Kuiper ağını oluşturmak için 80'den fazla fırlatma planlamış olsa da, başlangıçta SpaceX'e başvurmamıştı. 2022 yılında Amazon, binlerce Kuiper uydusunu fırlatmak üzere United Launch Alliance (ULA), Arianespace ve Blue Origin ile anlaşmalar yaptı. O dönemde, söz konusu firmaların yeni nesil roketleri henüz tam kapasiteyle faaliyete geçmemişti. Bu nedenle Amazon, ilk Kuiper görevleri için ULA'nın Atlas V roketleri üzerinde rezervasyonlar yaptırdı.
Bu rezervasyonlardan üçü şimdiden tamamlandı. İlk görev, 2023 yılında iki prototip Kuiper uydusunu yörüngeye taşıdı. Ardından gelen iki Atlas V görevi ise sırasıyla Nisan ve Haziran aylarında 27'şer Kuiper uydusunu başarıyla fırlattı.
Bir Boşluğu Doldurmak
Ancak, dünya genelinde en aktif fırlatma aracı olan SpaceX, Amazon'un bu roket tedarik planlarında yer almıyordu. 2023 yılında yapılan bir hissedar davasında, Amazon'un kurucusu Jeff Bezos ve yönetim kurulu üyelerinin, SpaceX'i Kuiper uydularının fırlatılması için bir seçenek olarak değerlendirmeyerek görevlerini kötüye kullandığı iddia edildi. Davacılar, Bezos ve SpaceX'in kurucusu Elon Musk arasındaki kişisel rekabetin, Falcon 9'un değerlendirilmemesinde etkili olduğunu öne sürdü.
Bu iddialar üzerine Amazon, Aralık 2023'te SpaceX ile üç Falcon 9 fırlatması için bir anlaşma imzaladığını duyurdu. Bu anlaşma, Kuiper ağının yaygınlaştırılması için "ek kapasite" sağlamayı hedefliyordu.
Çarşamba günü gerçekleştirilen ve KF-01 (Kuiper Falcon-01) olarak adlandırılan bu fırlatma, Amazon'un SpaceX ile gerçekleştireceği üç görevden ilki oldu. Bu görev, diğer roketlerin kullanıma hazır hale gelene kadar Kuiper fırlatmalarındaki bir boşluğu dolduruyor. Kuiper fırlatma sözleşmelerinin büyük bir kısmına sahip olan ULA, Atlas V roketleriyle iki Kuiper görevi gerçekleştirdi. Ancak ULA, önümüzdeki aylarda Florida'daki fırlatma rampasını işgal edecek olan ABD Uzay Kuvvetleri için iki görev üzerinde yoğunlaşıyor.
Amazon, bu yılın ilerleyen dönemlerinde ULA ile fırlatmalara devam etmeyi planlıyor. Bu kapsamda Atlas V ile ek görevlerin yanı sıra, ULA'nın yeni Vulcan roketiyle ilk Kuiper fırlatması da gerçekleştirilecek. ULA, Cape Canaveral'da yeni bir roket montaj binası inşa ederek daha hızlı fırlatma takvimlerine ulaşmayı hedefliyor. Yeni hangarın hazır olana dek, Uzay Kuvvetleri'nin talepleri ULA'nın fırlatma programında öncelikli olacak ve bu durum, Amazon'un birkaç ay boyunca fırlatma rampasına erişimini engelleyebilecek.
Vulcan, Ariane 6 ve New Glenn gibi roketler başarılı fırlatmalara imza atmış olsalar da, henüz yılda ikiden fazla fırlatma yapma kabiliyetlerini kanıtlamış değiller. Vulcan ve Ariane 6'nın 2025 sonuna kadar birden fazla kez uçuş yapması beklenirken, Blue Origin'in New Glenn roketinin fırlatma hızını artırma yeteneği daha belirsizliğini koruyor.
Bu şartlar altında, Amazon'un sonbahara kadar Kuiper uyduları için uzaya tek ulaşım yolu SpaceX'in Falcon 9 roketleri olacak.
Federal İletişim Komisyonu'nun (FCC) belirlediği bir son tarih, Amazon'un önümüzdeki Temmuz ayına kadar uydu ağının yarısını faaliyete geçirmesini zorunlu kılıyor. Ancak yaşanan gecikmeler nedeniyle şirketin FCC'den bu sürenin uzatılmasını talep etmesi muhtemel. Uzun bir süre boyunca, Kuiper uydu üretim hatlarının faaliyete geçirilmesindeki sorunlar gecikmelere neden olmuştu. Şimdi ise yaşanan uydu üretiminin hızı ve roketlere erişimdeki kısıtlamalar söz konusu.
Amazon'un Kirkland, Washington'daki Kuiper uydu fabrikası haftada birkaç uydu üreterek Cape Canaveral'a fırlatma hazırlıkları için sevk ediyor. Bu hızla, birkaç hafta içinde uçmaya hazır bir parti Kuiper uzay aracı daha bekleniyor. Amazon'un fabrika üretimini günde beş uyduya çıkarma hedefi bulunuyor.
Amazon'un Kuiper üretim tesisi, Batı dünyasındaki en yoğun ikinci uydu fabrikası konumunda. Bu sıralamada, birkaç kilometre ötedeki SpaceX'in Starlink fabrikasının arkasında yer alıyor.
Karşılaştırma yapmak gerekirse, SpaceX, Çarşamba sabahı Florida'dan yapılan Kuiper fırlatmasından sadece dört saat önce, Kaliforniya'dan Falcon 9 roketiyle 26 Starlink uydusunu fırlatmıştı. Starlink ağındaki bu yeni uydularla birlikte SpaceX'in mega uydu takımyıldızı yaklaşık 8.000 uyduya ulaştı. SpaceX, bugüne kadar yörüngeden çıkarılarak atmosferde imha edilen uydular dahil olmak üzere 9.100'den fazla Starlink uydusu fırlatmış durumda.
