Alzheimer hastalığının tedavisinde kilit noktanın, hastalığı en erken evrelerinde yakalamak olduğuna dair artan kanıtlar bulunuyor. Şimdi ise bilim insanları, hastalığın tam olarak başlamadan ilerlemesini durdurmada etkili görünen umut vadeden yeni bir ilaç geliştirdi.
NU-9 adı verilen ilaç, ABD'deki Northwestern Üniversitesi'nden bir ekip tarafından Alzheimer hastalığına yakalanmış fare modelleri üzerinde test edildi. Araştırmacılar, ilacın Alzheimer ile ilişkilendirilen zararlı plak birikintilerine dönüşebilen amiloid beta oligomer adı verilen toksik protein moleküllerinin seviyelerini önemli ölçüde düşürebildiğini keşfetti.
NU-9 kullanıldığında, fare beyinlerinde bu oligomerlerin çok daha az tespit edildiği görüldü. Bu durum, beyindeki astrosit adı verilen destek hücrelerini daha sakin ve sağlıklı bir durumda tuttu.
Araştırmacılara göre, NU-9'un reaktif astrogliyozis üzerindeki olağanüstü etkisi, nöroinflamasyonun özü ve [Alzheimer'ın] erken evresiyle bağlantılıdır.
Bu çalışma sadece NU-9'un etkisini incelemekle kalmadı, aynı zamanda Alzheimer'ın herhangi bir belirti ortaya çıkmadan çok önce nasıl geliştiğine dair anlayışımızı da derinleştirdi. Bu, yeni tedavilerin araştırılmasında kritik önem taşıyor.
Çalışmada kullanılan farelerde, araştırmacılar daha önce bilinmeyen bir amiloid beta oligomer alt tipini keşfetti. Buna ACU193+ adını verdiler ve stresli nöronlarda ilk ortaya çıkanlardan biri olduğunu ve astrositlere bağlandığını buldular.
Astrositler beynin düzgün çalışması için hayati öneme sahip olsa da, aşırı aktif hale geldiklerinde tehlikeli de olabilirler. Çalışmanın arkasındaki bilim insanları, ACU193+'ın bu geçişi tetikleyebileceğine ve bunu yavaşlatmak için potansiyel bir yol sunabileceğine inanıyor.
Araştırmacılar, Alzheimer hastalığının belirtilerinin ortaya çıkmasından on yıllar önce başladığını, toksik amiloid beta oligomerlerinin nöronlarda ve glial hücrelerde birikmesi gibi erken olayların hafıza kaybı belirginleşmeden çok önce gerçekleştiğini belirtiyor. Belirtiler ortaya çıktığında, altta yatan patolojinin zaten ileri düzeyde olduğu ve bu durumun birçok klinik denemenin başarısız olmasının önemli bir nedeni olduğu düşünülüyor.
Amiloid beta'nın oligomer veya plak formunda Alzheimer'a doğrudan neden olup olmadığı konusunda hala gidilecek bir yol var. Muhtemelen birden fazla tetikleyici ve faktörün rol oynadığı düşünülüyor.
NU-9'un daha önce laboratuvarda insan beyin hücrelerinde amiloid beta oligomer birikimini önlediği gösterilmişti, bu nedenle canlı hayvanlarda da işe yaradığını görmek cesaret verici. Daha fazla test devam ediyor; araştırmacılar, NU-9'un, yaşlandıkça insanlarda hastalığın nasıl ilerlediğini daha iyi yansıttığı düşünülen, hastalığın daha geç evresindeki bir hayvan modelinde ne kadar etkili olduğunu inceliyor.
Tüm bu aşamalardan sonra ilaç potansiyel olarak insan klinik denemelerine ilerleyebilir. Her şey umut edildiği gibi giderse, NU-9 ileriki yaşamında Alzheimer geliştirme riski yüksek olan kişiler tarafından alınabilecek önleyici bir tedavi haline gelebilir. Araştırmacılar, bunu kalp hastalığı riskini azaltmak için alınan kolesterol düşürücü ilaçlara benzetiyor.
Eğer bir kişide Alzheimer hastalığını işaret eden bir biyobelirteç varsa, belirtiler ortaya çıkmadan NU-9 kullanmaya başlayabilir. Alzheimer hastalığı için geliştirilmekte olan birkaç erken tanı kan testi bulunuyor. Daha iyi erken tanı yöntemlerinin vaadi, hastalığı durdurabilecek bir ilaçla birleştiğinde hedefe ulaşılmış olacak.
Bu araştırma Alzheimer's & Dementia dergisinde yayınlandı.
