Hafıza ve düşünme becerilerinde ilerleyici kayıplara neden olan bunama, günümüzde pek çok bireyin yaşam kalitesini olumsuz etkileyen önemli bir sağlık sorunudur. Bunama türlerinin başında gelen Alzheimer hastalığı ise vakaların büyük bir çoğunluğunu oluşturmaktadır.
Geçtiğimiz haftalarda Türkiye'de de erken evre Alzheimer hastalığı için lecanemab adlı yeni bir ilaç onaylandı. Bu ilaç, daha önce bu yıl onaylanan benzer bir ilaçtan sonra alanda heyecan yarattı.
Lecanemab, erken teşhis konulan bazı hastalarda hastalığın ilerlemesini yavaşlatma potansiyeline sahip olsa da, yüksek maliyeti nedeniyle geniş kitleler için erişilebilir olmayabilir.
Lecanemab Nasıl Etki Ediyor?
Lecanemab, monoklonal antikorlar adı verilen bir ilaç sınıfına aittir. Vücudumuz, bakteri veya virüs gibi yabancı istilacılarla karşılaştığında, antikorlar üreterek bağışıklık sistemini devreye sokar. Bu antikorlar, istilacıları hedef alıp diğer bağışıklık hücreleri tarafından yok edilmeleri için işaretler.
Laboratuvar ortamında üretilen monoklonal antikorlar, belirli bir hedefe bağlanmak üzere tasarlanır. Lecanemab'ın hedefi ise Alzheimer hastalığının mikroskobik bir göstergesi olan amiloid proteinidir. İlaç, beyindeki amiloid proteinini hedef alarak vücudun bu birikintileri temizlemesine yardımcı olur ve böylece hastalığın ilerlemesini yavaşlatmayı amaçlar.
Etkinliği Ne Kadar?
Yapılan geniş çaplı bir klinik araştırmaya göre, lecanemab erken evre Alzheimer veya hafif bilişsel bozukluğu olan hastalarda hastalığın ilerlemesini önemli ölçüde yavaşlatmıştır. Bu çalışmada, ilacı alan hastaların, plasebo alanlara göre bilişsel ve fonksiyonel düzeyde ortalama beş ay daha az gerileme gösterdiği tespit edilmiştir.
Ayrıca, lecanemab tedavisinin beyindeki amiloid protein seviyelerinde belirgin düşüşlere neden olduğu ve hastalığın belirtilerini tersine çevirmese de ilerlemesini yavaşlattığı gözlemlenmiştir. Uzun süreli tedaviye devam eden hastalarda ise faydanın dört yıla kadar sürdüğüne dair veriler sunulmuştur.
Yan Etkileri Nelerdir?
Regülatörler, lecanemab'ın güvenliği konusunda bazı endişeler dile getirmiştir. İlacı kullanan deneklerin yaklaşık %12.6'sında beyin şişmesi görülmüştür. Bu oran, Alzheimer hastalığını tetikleyen APOE4 genine sahip kişilerde %32.6'ya yükselmiştir. Beyin şişmesi yaşayanların %22'sinde baş ağrısı, baş dönmesi, bulanık görme ve denge sorunları gibi belirtiler gözlemlenmiştir.
Bu yan etkiler genellikle hafif olsa da, kan sulandırıcı ilaçlar kullanan bazı hastalarda ciddi beyin kanamaları meydana gelmiş ve bu durum ölümlerle sonuçlanmıştır. Beyin şişmesi yaşayanların geri kalanında ise herhangi bir belirti görülmemiştir.
Beyin şişmesi riski nedeniyle, ilacı kullanan hastaların beyinlerini izlemek için düzenli olarak MRI taramalarından geçmeleri gerekmektedir. Ayrıca, aktif ilaç alanların yaklaşık %17.3'ünde beyinde küçük kanamalar (mikro kanamalar) görülürken, plasebo grubunda bu oran %9.0'dır.
Maliyeti Nedir?
Lecanemab'ın Türkiye'de Sosyal Güvenlik Kurumu (GSS) tarafından karşılanıp karşılanmayacağı henüz netlik kazanmamıştır. İlacın yurt dışındaki yıllık maliyeti yaklaşık 40.000 Amerikan Doları civarındadır. Bu durum, ilaçtan faydalanabilecek pek çok hasta için erişimi zorlaştırmaktadır.
İlacın etkin ve güvenli bir şekilde kullanılabilmesi için doktor ziyaretleri, MRI ve PET taramaları gibi ek takip maliyetleri de bulunmaktadır. Benzer bir ilaç olan donanemab için yapılan başvuruların da olumlu sonuçlanmadığı göz önünde bulundurulduğunda, lecanemab'ın geri ödeme kapsamına alınması sürecinin karmaşık olabileceği düşünülmektedir.
Sonuç
Lecanemab, yalnızca Alzheimer hastalığının erken evrelerinde kullanılabilmektedir. Eğer siz veya sevdiklerinizde kısa süreli hafıza kaybı veya gün ve tarihleri karıştırma gibi erken Alzheimer belirtileri görülüyorsa, erken tıbbi yardım almak, doğru teşhis koydurmak ve tedavi seçeneklerini netleştirmek büyük önem taşımaktadır.
Lecanemab ve benzeri ilaçların Alzheimer hastalığını tamamen ortadan kaldırmadığını, sadece ilerlemesini yavaşlattığını unutmamak gerekir. Bu ilaçlar, Alzheimer dışındaki nedenlere bağlı bunamada veya hastalığın ileri evrelerinde fayda sağlamayacaktır.
