On yıllardır süren başarısız araştırmaların ardından, iki yeni ilaç ve çığır açan bir kan testi, bunaltıcı hastalıkla mücadele eden Alzheimer hastalarına umut verdi. Ancak bu gelişmelerin etkinliği konusunda hala soru işaretleri bulunuyor.
Dünya genelindeki demans vakalarının yaklaşık yüzde 70'ini oluşturan ve yaşlılarda önde gelen ölüm nedenlerinden biri olan Alzheimer için bir tedaviye giden yol hala belirsizliğini koruyor. Bu Pazar günü kutlanan Dünya Alzheimer Günü vesilesiyle, hastalığı önleme, teşhis etme ve tedavi etme alanındaki son gelişmeleri sizler için derledik.
Yeni İlaçlar Ne Kadar Etkili?
On yıllardır Alzheimer hastalığına bir tedavi bulmak için milyarlarca dolar harcandı, ancak bu çabalar yakın zamana kadar sonuçsuz kaldı.
Son zamanlarda piyasaya sürülen iki ilaç, Alzheimer hastalığının ilerlemesini önemli ölçüde yavaşlattığı kanıtlanan ilk tedaviler oldu. Bunlardan biri, hastalığın erken evrelerindeki hastalar için umut vaat eden bir yaklaşımla ilerliyor.
Ancak bu pahalı tedaviler yalnızca sınırlı bir etki gösteriyor ve yalnızca hastalığın erken evresindeki hastalar üzerinde faydalı olabiliyor. Ayrıca, potansiyel olarak ölümcül beyin kanamaları gibi ciddi yan etkiler de görülebiliyor.
Bu durum, ilaçların faydalarının risklerinden daha ağır basıp basmadığına dair bir tartışma başlattı ve ulusal sağlık düzenleyicilerinin farklı tutumlar almasına neden oldu. Bazı ülkelerde onaylanan ilaçlar, diğerlerinde ise maliyet-fayda analizleri nedeniyle geri ödeme kapsamına alınmadı.
Erken Teşhis Nasıl Yapılıyor?
Alzheimer araştırmalarında, Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri arasındaki giderek artan bir ayrılığın görüldüğü bir diğer tartışma alanı ise hastalığın nasıl teşhis edileceği üzerine yoğunlaşıyor.
Alzheimer'ı teşhis etmenin standart yöntemi, bazı risk altındaki hastaları dışlayabilen invaziv ve pahalı bir lomber ponksiyon (belden su alma) gerektiriyordu. Ancak hastalığın 'biyolojik belirteçlerini' tespit eden basit bir kan testi yakın zamanda geliştirildi.
Bazı ülkelerde Mayıs ayından bu yana yetkilendirilen bu kan testi, Avrupa'da henüz onaylanmadı. Asıl soru, kan testinin tek başına hastalığı güvenle teşhis etmek için yeterli olup olmayacağı.
Geçen yıl, Alzheimer Derneği kriterlerini değiştirerek yalnızca biyobelirteçlerin yeterli olabileceğini belirtti. Ancak Avrupa'da çoğu uzman, kişinin bilişsel ve fonksiyonel düşüşünü doğrulamak için kapsamlı bir klinik muayenenin hala gerekli olacağını düşünüyor.
Birçok hastanın anormal biyobelirteçlere sahip olmasına rağmen asla demans geliştirmediği belirtiliyor. Bu iki konu birbiriyle bağlantılı çünkü ilaç savunucuları, hastalık belirtileri ortaya çıkmadan hastalığı teşhis edebilmenin tedavilerin etkisini artırabileceğine inanıyor.
Alzheimer Önlenilebilir mi?
Bir fikir birliği alanı ise, insanların Alzheimer hastalığı ve daha genel olarak demans geliştirme riskini artıran faktörler. Uzmanlar, obezite, sigara, alkol tüketimi, fiziksel hareketsizlik ve işitme kaybı gibi faktörlerin vakaların neredeyse yarısıyla ilişkili olduğunu belirtiyor.
İnsanları egzersiz yapmaya ve daha iyi beslenmeye teşvik eden programların Alzheimer ile mücadelede etkili olup olmadığını belirlemek için artan sayıda araştırma yapılıyor. Ancak şu ana kadar bu risk faktörlerini hedefleyen randomize kontrollü denemeler, bilişsel gerileme veya demans üzerinde sınırlı veya hiç etki göstermedi.
Yakın zamanda yapılan bir çalışma, hastaların iki yıl boyunca daha sağlıklı olma konusunda yoğun destek aldıktan sonra bilişsel gerilemelerinin hafifçe yavaşladığını buldu. Alzheimer hastaları ve aileleri için bu tür ilerlemeler küçük gibi görünse de, birkaç yıl öncesine kıyasla bu durumun bile büyük bir gelişme olduğu kabul ediliyor.
Bu tür müdahalelerin, Alzheimer gibi uzun sürede gelişen hastalıklara karşı ne kadar etkili olabileceğini gerçekten gösterebilmek için yalnızca 10 ila 15 yıl süren denemelerin gerekeceği düşünülüyor.
