Google, 2 milyarı aşkın akıllı telefondaki hareket sensörlerini kullanarak etkili bir deprem erken uyarı sistemi geliştirdi. Yapılan yeni bir çalışma, bu sistemin standart sismometreler kadar etkili olduğunu ortaya koyuyor.
Google'ın Android Deprem Uyarıları (AEA) sistemi, 2021-2024 yılları arasında akıllı telefonların ivmeölçerleri aracılığıyla 11.000'den fazla depremi tespit etti. Bu süre zarfında, 98 ülkedeki Android kullanıcılarına 1.200'den fazla uyarı gönderildi.
Bu teknoloji sayesinde deprem uyarılarına erişimi olan kişi sayısı on kat arttı. 2019'da 250 milyon olan bu sayı, günümüzde 2,5 milyara ulaştı. Araştırmacılar, bulgularını 17 Temmuz'da Science dergisinde yayımladılar.
Google yetkilileri tarafından yapılan açıklamada, "Depremler dünya genelindeki topluluklar için sürekli bir tehdit oluşturuyor. Nerede meydana gelebileceklerini bilmekte iyi olsak da, gerçekleştiğinde hala yıkıcı sonuçlarla karşılaşıyoruz," denildi. "Yaşayan insanlar sallanma başlamadan önce birkaç değerli saniye uyarı verebilirsek ne olur? Bu saniyeler, bir merdivenden inmeyi, tehlikeli nesnelerden uzaklaşmayı ve siper almayı sağlamak için yeterli olabilir."
Son yıllarda Çin, Meksika, Japonya, Güney Kore ve Amerika Birleşik Devletleri gibi ülkelerde deprem uyarı sistemleri yaygınlaşmıştı. Ancak bu sistemler sismik istasyonları temel aldığı için pahalıydı. Bu durum, deprem riski taşıyan ülkelerin çoğunda sadece bölgesel kapsama alanına sahip olmasına ve bazılarında ise hiç uyarı sistemi bulunmamasına neden oluyordu.
Bu kapsama alanındaki boşluğu doldurmak için Google araştırmacıları, AEA sistemini akıllı telefon ve akıllı saatlerdeki ivmeölçerleri kullanarak, depremlerde daha yıkıcı olan S-dalgalarından önce gelen hızlı P-dalgalarını tespit edecek şekilde tasarladılar. Bu sensör ağını kullanarak AEA, bir depremin büyüklüğünü ve etkileyeceği yerleri tahmin edebiliyor, ardından tehlike bölgesindeki kullanıcılara uyarılar gönderebiliyor.
Yeni Bir Çığır Açılıyor
Araştırmacılar birçok zorlukla karşılaştı. Telefon ivmeölçerleri sismometrelerden çok daha az hassas olduğundan, ekip Android cihazlarının yaygınlığı ve varsayılan olarak kaydettikleri hareket verilerini bir araya getirdi.
Bu toplanan sinyalleri anlamlı uyarılara dönüştürmek, cihazlar arasındaki farklılıkları ve coğrafi bölgelerdeki jeolojik yapılar ile binaların düzenlerindeki varyasyonları hesaba katmalarını gerektirdi.
Şu anda Yunanistan, Türkiye, Amerika Birleşik Devletleri, Japonya ve Endonezya gibi birçok ülkede faaliyette olan AEA, Mart 2024 itibarıyla 1.279 uyarı yayınlamıştı.
Kullanıcı geri bildirimleri, deprem yaşayan kişilerin %85'inin bir uyarı aldığını gösteriyor. Bunların %36'sı sallanmadan önce, %28'i sallanma sırasında ve %23'ü ise sallanma sonrasında uyarı almış.
Uyarıların yalnızca üçü yanlış alarmdı; ikisi fırtına tarafından, diğeri ise birçok telefonu titreşimle uyaran ilgisiz bir toplu bildirim olayı nedeniyle tetiklenmişti.
Ancak, özellikle Şubat 2023'te Türkiye'yi vuran büyük depremler gibi olaylarda büyüklük tahmini konusundaki sorunlar devam ediyor. Bu sarsıntılar AEA tarafından önemli ölçüde küçümsenmişti; araştırmacılar bunu daha sonra güncelledikleri algoritmalar ve veri toplama yöntemlerindeki kusurlara bağladılar.
Bu tür olaylar, hayat kurtaran yazılımların bir teknoloji devi tarafından sahip olunması ve işletilmesi hakkında soruları gündeme getiriyor. Ancak Google, teknolojisinin mevcut resmi uyarı sistemlerinin yerini almaktan ziyade, onları "tamamlayacağını" belirtiyor.
Araştırmacılar, "AEA, küresel olarak dağıtılmış akıllı telefonların depremleri tespit etmek ve yerleşik ulusal sistemlerle karşılaştırılabilir bir etkililikle büyük ölçekte uyarılar yayınlamak için kullanılabileceğini gösteriyor," şeklinde belirtti. "Büyük depremler, tüm erken uyarı sistemleri için en önemli ve zorlu olmaya devam ediyor. AEA'nın küresel olarak uygulanması, hızlı, büyük ölçekli veri toplama ve algoritmalara geri bildirimle tespit yeteneğini iyileştirme çabalarını destekliyor."
