Afrika kıtasında her yıl yüz binlerce kişi yılan ısırığı vakası yaşıyor ve bu durum binlerce ölüme, uzuv kaybına ve kalıcı yaralanmalara yol açıyor. Ancak bilim dünyasından umut verici bir gelişme var: Araştırmacılar, 17 farklı tehlikeli Afrika yılan türüne karşı etkili olabilecek nanobody tabanlı yeni bir panzehir geliştirdi.
Geleneksel panzehirlerin at kanından elde edilen antikorlar kullanılarak üretildiği ve bu yöntem bazen alerjik reaksiyonlara neden olabildiği biliniyor. Ayrıca, bu panzehirler genellikle yalnızca belirli bir veya birkaç yılan türüne karşı etkili oluyor. Yeni geliştirilen panzehir ise, at serumu yerine, yılan zehirlerindeki temel toksinleri engellemek üzere tasarlanmış sekiz adet mühendislik ürünü nanobody (küçük antikor parçacıkları) kullanıyor.
Yapılan bir araştırmada, bu nanobody tabanlı panzehirin, Afrika'nın en ölümcül elapidleri arasında yer alan kobralar, mambalar ve rinkhallar (halka boyunlu tüküren kobralar) gibi türlerin zehirlerine karşı umut verici sonuçlar gösterdiği belirtildi. Bu yeni nesil panzehirin, zehirdeki toksinlere daha hızlı nüfuz ederek zor ulaşılan noktalarda bile etkili olabildiği ifade ediliyor.
Araştırmacılar, kobralar, mambalar ve rinkhallar dahil olmak üzere 18 Afrika yılanından alınan zehirlere karşı laboratuvar ortamında denemeler yaptı. Bu yılanların zehirleri, felç ve doku hasarı gibi ciddi sorunlara neden olabilen çok çeşitli toksinler içeriyor. Alpaka ve lamalara uygulanan zehirler sonucunda elde edilen nanobody'ler, laboratuvar ortamında üretilerek zehrin etkilerini engelleme yetenekleri test edildi. Bu sekiz nanobody'nin birleşimiyle yeni panzehir oluşturuldu.
Fareler üzerinde yapılan laboratuvar testlerinde, bu nanobody serumunun denenen 18 yılan zehrinden 17'sine karşı ölümcül etkileri önlediği görüldü. Doğu yeşil mambasının (Dendroaspis angusticeps) zehrine karşı tam bir nötralizasyon sağlanamasa da, panzehirin yedi farklı toksin ailesini nötralize ettiği ve hücreleri öldüren zehirlere karşı doku hasarını azalttığı belirlendi.
Ayrıca, yaygın olarak kullanılan çoklu toksinlere karşı etkili geleneksel bir panzehire göre daha üstün sonuçlar elde edildi. Nanobody karışımı uygulanan fareler, geleneksel at antikor bazlı serum uygulanan farelere göre daha az semptomla hayatta kaldı.
Bu gelişmenin, daha az sayıda nanobody ile mevcut panzehirlere göre daha etkili rekombinant panzehirler üretilebileceğini gösterdiği vurgulanıyor. Bu yeni panzehirin, hem ölümcül etkileri hem de doku hasarını önlemede daha iyi olduğu ve teorik olarak yılanlara veya atlara bağımlı olmadan büyük ölçekte biyoreaktörlerde üretilebileceği belirtiliyor.
Gelecekteki adımlar arasında, insanlarda ihtiyaç duyulabilecek dozları belirlemek için daha büyük hayvanlar üzerinde testler yapılması ve üretim süreçlerinin ölçeklendirilmesi yer alıyor. Ayrıca, daha geniş tür kapsamı ve coğrafi uygunluk için Asya kobrası zehirlerine karşı da testlerin yapılacağı belirtildi.
Geniş spektrumlu veya hatta "evrensel" bir panzehir fikri son zamanlarda daha fazla ilgi görüyor. Ancak, bu tür panzehirlerin geliştirilmesi, uygun maliyetli ve ölçeklenebilir bir şekilde üretilmesi önünde pratik ve ekonomik engellerin bulunduğu da kaydediliyor.
Yeni nanobody karışımı, yılan ısırığı tedavilerinde daha güvenli ve ölçeklenebilir bir adım olarak görülse de, insan hastalar için seri üretime geçmeden önce daha fazla test, üretim optimizasyonu ve yasal onay süreçlerinin tamamlanması kritik öneme sahip.
