ABD-Çin ticaret anlaşması öncesinde, ABD Başkanı Donald Trump'ın hamleleri, ülkenin en büyük jeopolitik rakibiyle ilgili ulusal güvenlik önceliklerini değerlendirenleri şaşırtmaya devam ediyor. Bir süredir TikTok'un yasaklanması konusunda erteleme yapan Trump, şimdi de ABD'li çip üreticileri Nvidia ve AMD'den, Çin'e yaptıkları gelişmiş bilgisayar çipi satışlarından elde ettikleri gelirin %15'ini ABD hükümetine ödemelerini istedi. Bu durum, ulusal güvenlik uzmanları tarafından Çin'in yapay zeka alanındaki ilerlemesini hızlandırabilecek çiplerin kullanımına ilişkin endişeleri artırıyor.
Reuters'ın ismini açıklamak istemeyen yetkililere dayandırdığı haberine göre, bu anlaşma oldukça sıra dışı bir adım. ABD hükümetinin bu parayla ne yapmayı planladığı ise henüz belirsizliğini koruyor. Bu durum, ABD'li firmalar için alarm verici bir emsal teşkil edebilir. Zira analistler, bu anlaşmanın her iki şirketin de kar marjlarını olumsuz etkileyebileceği uyarısında bulunuyor.
Öte yandan, Nvidia'nın H20 çiplerine yönelik ihracat kısıtlamalarının ABD teknolojisinin çalınmasını önlemek, ABD'nin teknoloji liderliğini güvence altına almak ve ulusal güvenliği korumak amacıyla getirildiği biliniyor. Ancak yeni anlaşma ile ABD hükümeti, bu riskleri görmezden gelmek için bir ödeme kabul ediyor gibi görünüyor. Üstelik bu durumun, yapay zeka yarışında Çin'e avantaj sağlayıp sağlamayacağına dair net bir güvence de bulunmuyor.
Anlaşmaya yönelik ilk tepkiler gecikmedi. ABD'li düşünce kuruluşu Center for a New American Security'den kıdemli araştırmacı Geoff Gertz, bu anlaşmayı "vahşi" olarak nitelendirdi. Gertz, "Ya H20 çiplerini Çin'e satmak ulusal güvenlik riski taşıyor, bu durumda hiç yapmamalıydık; ya da ulusal güvenlik riski taşımıyor, bu durumda neden satışa bu ek cezayı uyguluyoruz?" sorularını yöneltti.
Şu an için Trump yönetiminden gelen tek güvence, H20 veya eşdeğer çiplerin satışının artık ulusal güvenliği tehlikeye atmadığı yönündeki bir yetkilinin açıklaması. Ancak bu açıklama için herhangi bir gerekçe sunulmuş değil.
Bu vergi uygulamasının ne zaman ve nasıl hayata geçirileceği henüz net değil. Çip üreticileri için bu vergi, ihracat kısıtlamalarından kaçınmak adına nispeten küçük bir bedel olarak görülebilir. Nvidia, H20 çiplerini Çin'e satamazsa 8 milyar dolarlık potansiyel kayıp öngörmüştü. AMD ise başta MI308 çipleri olmak üzere Çin'deki satışların kaybı nedeniyle 1 milyar dolarlık gelir kesintisi bekliyordu.
Firmaların bu anlaşmaya, çiplerin ihracat lisanslarını alabilmek için bir koşul olarak razı olduğu belirtiliyor. Ancak yatırım direktörü Russ Mould'a göre, Trump'ın taleplerine boyun eğmek uzun vadede firmalara pahalıya patlayabilir. Mould, "Çin pazarı bu iki şirket için de önemli, bu yüzden biraz parayı feda etmek zorunda kalsalar bile, kağıt üzerinde mantıklı bir hamle gibi görünecektir. Ancak bu anlaşma eşi benzeri görülmemiş bir durum ve gelir payının artırılması veya Trump yönetiminin fikrini değiştirip ihracat kontrollerini yeniden uygulaması her zaman bir risktir" ifadelerini kullandı.
Şu ana kadar AMD bu rapor hakkında yorum yapmazken, Nvidia sözcüsü "Küresel pazarlardaki katılımımız için ABD hükümetinin belirlediği kurallara uyuyoruz" demekle yetindi. Eski bir Ticaret Bakanlığı danışmanı, bu verginin Trump yönetiminin ulusal güvenlik korumalarını hazine gelirleri için "takas ettiğini" öne sürdü.
ABD ve Çin arasındaki 90 günlük ateşkesin sonu yaklaşırken, ABD'nin Trump'ın Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ile uzun süredir beklediği bir görüşmeyi ayarlamaya çalıştığı için ateşkesin yakında uzatılacağını işaret ettiği belirtiliyor. Çin için çip ihracat kısıtlamalarının kaldırılması müzakerelerde önemli bir öncelik olmaya devam ediyor. Ancak kaynaklar, Nvidia'nın H20 çiplerinin, yüksek bant genişlikli bellek (HBM) çiplerine göre daha düşük öncelikte olduğunu belirtiyor.
Çin devlet medyası, H20 çiplerini Çin ulusal güvenlik riski olarak eleştirmeye başlamış durumda. Çin'in, çip üreticilerinden "arka kapılar" inşa etmelerini gerektirecek son Kongre girişimleriyle bağlantılı olarak H20 çiplerini boykot etmeye teşvik ettiği görülüyor. Bu tasarı, Nvidia'nın çiplerinin zaten ABD gözetimi sağladığına dair Çin'in endişelerini körükleyebilir. (Nvidia böyle arka kapılar inşa ettiğini reddediyor.)
ABD, özellikle Çinli çip üreticileri Huawei ve Semiconductor Manufacturing International Corporation (SMIC) gibi şirketlerin ilerlemesini engellemek amacıyla geçen yıl HBM ihracatını yasaklamıştı. Şu anda, ABD firmaları AMD ve Micron, küresel olarak HBM çiplerinin önde gelen tedarikçileri arasında yer alırken, Çinli firmaların bu alanda geride kaldığı belirtiliyor. Hatta Çin'in, ABD'nin HBM kontrollerini kaldırmak için Trump ile yaptığı müzakerelerde bu konuyu gündeme getirdiği ve bunun Çinli şirketlerin, özellikle Huawei'nin kendi yapay zeka çiplerini geliştirmesini ciddi şekilde kısıtladığı ifade ediliyor.
Trump için HBM kontrollerini bir kaldıraç olarak kullanma ihtimali bulunuyor. Ancak bazı uzmanlar, Biden döneminden kalan ve hala çözülmemiş endişeleri gerekçe göstererek Trump'ın bu kozu oynamaması gerektiğini umuyor. Biden, HBM kontrollerinin gevşetilmesi halinde Çin'in yapay zeka çiplerini daha kolay ölçekte üretebileceğinden endişe ediyordu. Bu durumun, ABD firmalarının dünya liderleri konumunu, hatta Trump'ın bu dönem keşfettiği Nvidia gibi şirketleri tehdit edebileceği belirtiliyor.
Bu sırada, Huawei'nin Çin'in HBM çiplerine olan bağımlılığını azaltmaya yönelik teknolojik yenilikler üzerinde çalıştığı rapor ediliyor. Çinli Securities Times gazetesi, Huawei'nin Şanghay'da düzenlenecek bir forumda, yapay zeka modellerini çalıştırmak için yüksek bant genişlikli bellek çiplerine olan bağımlılığı azaltabilecek bir teknolojik atılım yapacağını duyurdu. Bu durum, ABD-Çin ticaret anlaşması son tarihinin aynı güne denk gelmesiyle dikkat çekici bir zamanlama.
Ancak uzmanlar ve politika yapıcılar, H20 ihracat kısıtlamalarının gevşetilmesinin ABD'deki yarı iletkenlere erişimi azaltabileceği ve Trump'ın ticaret savaşının tüm amacını baltalayabileceği konusunda uyarıyor. Ayrıca, ihracatın serbest bırakılmasının, veri merkezi talebinin 2030 yılına kadar küresel çip arzının %90'ını gerektireceği bir zamanda ABD'li çip firmalarının maliyetlerini artıracağı belirtiliyor. Şimdi ise bu uyarılara, Biden'ın Çin'e çip ihracatını engelleme çabalarını yeniden canlandırması çağrısında bulunanlar da katılıyor.
