ABD'de yayınlanan yeni bir başkanlık kararnamesi, federal fonların ve ülkedeki tüm araştırma hibelerinin siyasi kontrol altına alınmasını öngörüyor. Bu kararnameye göre, fon duyuruları ve bireysel hibelerin onaylanması için siyasi atamalı yetkililerin onayı gerekecek. Ayrıca, bu hibelerin mevcut başkanlık politikalarıyla uyumlu olması ve güncelliğini yitirdiği düşünülen projelerin iptal edilebilmesi de kararname kapsamında yer alıyor.
Yeni kuralların yürürlüğe girmesiyle birlikte, ABD'deki bilimsel araştırmaların siyasi bir gücün onayına tabi olacağı ve politik rüzgarlar değiştikçe projelerin iptal edilebileceği bir döneme girilmiş olacak. Bu durum, yaklaşık 70 yıldır ABD'nin bilimsel liderliğini sağlayan sistemin sonunu getirebilir.
Kararnamede, bilimsel çalışmalara ayrılan fonların üniversitelerin tesis ve idari personel giderlerini karşıladığına, bilimin çeşitliliğini artırma çabalarına ayrılan hibelere, bazı çalışmaların tekrarlanamamasına ve bilimsel sahtekarlık vakalarına yönelik eleştiriler yer alıyor. Kararnamenin sunduğu çözüm ise, hibelerin daha fazla siyasi atanmış ve ilgili alanlarda uzmanlığı olmayan kişilerce kontrol edilmesidir.
Herhangi bir fon duyurusunun veya bireysel hibelerin ilerlemesi için siyasi atamalı yetkililerin onayı gerekecek. Bu yetkililer, fon kararlarını kendileri alacak veya belirledikleri üst düzey bir atamalı kişi aracılığıyla bu süreci yürütecekler. Ayrıca, tüm bu kararların Yönetim ve Bütçe Ofisi (OMB) ile koordinasyon içinde alınması da isteniyor.
Bu yeni sistemde, bilimsel araştırmaların hangi siyasi kriterlere göre değerlendirileceği merak konusu. Kararname, başkanın gündemiyle uyumlu olmayan ve "Amerikan karşıtı değerleri" teşvik eden fonların engelleneceğini belirtiyor. Cinsiyetin ikili bir yapıya sahip olmadığını öne süren araştırmaların da fonlanmayacağı vurgulanıyor. Tesis maliyetleri daha düşük olan araştırma kurumlarına öncelik verileceği de bildirildi.
Uzmanların, hibelerin değerlendirilmesinde son söz hakkına sahip olacağı iyimser bir bakış açısı olsa da, kararname yetkililerin sadece tavsiyelere uymasını ve kendi bağımsız kararlarını kullanmalarını teşvik ediyor. Bilimsel inceleme süreçlerinin hala kullanılabileceği, ancak tavsiyelerin nihai karar olarak kabul edilmeyeceği belirtiliyor.
Mevcut hibeler de siyasi kontrol altına alınıyor. Tüm fonlama kuruluşlarının, araştırma üzerindeki siyasi kontrol sistemleri yerleşene kadar yeni hibe programları başlatması yasaklandı. Ayrıca, mevcut hibelerin de her an feshedilebilmesi için koşulların yeniden düzenlenmesi isteniyor.
Yönetimin, bilime ideolojik kısıtlamalar getirme ve araştırma fonlarını azaltma konusunda kararlı olduğu açık. Ancak Kongre'nin bu kesintilere karşı çıkmayacağına dair işaretler de bulunuyor. Bu kararname, Kongre'nin olası tepkisine karşı bir önlem olarak görülüyor ve yeni fonların önünde büyük bir engel oluşturarak istenen ideolojik kontrolü kurmayı amaçlıyor.
