2017 sonbaharında Teksas'tan Kansas'a uzanan devasa bir elektrik boşalması, dünyanın en uzun yıldırımı rekorunu resmen kırmış durumda.
Ekim 2017'deki büyük bir fırtına sırasında, devasa boyutlardaki bu elektrik akımı, Kuzey Amerika'nın Büyük Ovalar'ı üzerinde 829 kilometre (515 mil) boyunca ilerledi. Bu mesafe, önceki rekoru 61 kilometre ile aşmayı başardı.
Bilim dünyasında 'mega şimşek' olarak adlandırılan bu olayın nasıl ve neden meydana geldiğini henüz anlamaya çalıştıklarını belirten uzmanlar, gelecekte daha da uzun şimşeklerin gözlemlenebileceği konusunda iyimser.
Şimşekler, atmosferdeki türbülanslı koşulların parçacıkları birbirine sürtmesiyle oluşan yük birikiminin bir sonucu olarak ortaya çıkar. Bu birikim belirli bir seviyeye ulaştığında, milyonlarca voltluk bir enerji boşalması meydana gelir.
Daha önceki en uzun yatay mesafeli şimşek kaydı, 29 Nisan 2020'de Teksas, Louisiana ve Mississippi'nin bazı bölgelerini kapsayan 768 kilometrelik bir buluttan buluta mega şimşek ile elde edilmişti.
Hem önceki hem de mevcut rekor sahibi şimşekler, GOES-16 ve GOES-17 yörünge meteoroloji uyduları aracılığıyla tespit edildi. Bu uydular, Geostationary Lightning Mappers (GLM) adı verilen cihazlarla donatılmış olup, gökyüzündeki ekstrem şimşek olaylarını sürekli olarak izler.
GOES-16 uydusu 2016'nın sonlarında fırlatılmıştı ve 2017 Ekim'indeki dev fırtınayı kaydetmeyi başardı. Ancak bu mega şimşeğin kaydı, bir ekip tarafından verilerin yeniden incelenmesiyle ortaya çıkarıldı.
Çoğu şimşek nispeten küçüktür ve genellikle dikey olarak ilerler. Ancak bazıları bulutlar içinde yatay olarak seyahat edebilir ve eğer bulut kompleksi özellikle büyükse, devasa şimşeklere neden olabilir. 100 kilometreden uzun olan her şey mega şimşek olarak kabul edilir.
Mega şimşekleri ölçmek oldukça zahmetli bir iştir. Bu, uydu ve yer tabanlı verileri birleştirerek olayın üç boyutlu boyutunu yeniden yapılandırmayı içerir. Bu, mega şimşeğin tek bir şimşek olduğunu belirlemeye ve boyutunu ölçmeye yardımcı olur. Şimşeklerin genellikle en azından kısmen bulut tarafından gizlenmiş olması nedeniyle, bu tür mega şimşekleri kaçırmak kolaydır.
GOES uyduları bu sürecin önemli bir parçasıdır çünkü gökyüzünü sürekli olarak izlerler. Ayrıca, 2022'de Uruguay ve Arjantin üzerinde meydana gelen ve 17.102 saniye süren bir fırtına sırasında kaydedilen, kayıtlardaki en uzun süreli şimşek olayını da bu uydular tespit etmiştir.
Her iki mega şimşeğin de Büyük Ovalar üzerinde meydana gelmesi tesadüf değildir. Bu bölge, mega şimşeklere en yatkın olan konvektif fırtınalar için önemli bir merkezdir. Bu nedenle, gelecekte rekorun kırılması güçlü bir olasılıksa, bu yine aynı bölgeden gelebilir.
Uzmanlar, şimşeklerin ne kadar ekstrem olabileceğinin incelenmesinin zor olduğunu, çünkü gözlem sınırlarını zorladığını belirtiyor. Yörüngeden gelen sürekli ölçümlerin büyük bir ilerleme sağladığı vurgulanıyor.
Artık küresel mega şimşek merkezlerinin çoğunun yörünge uyduları tarafından kapsandığı ve veri işleme tekniklerinin tüm ölçeklerdeki gözlemsel verileri doğru bir şekilde temsil etmek için geliştiği belirtiliyor.
Veri kayıtlarının genişlemesiyle birlikte, Dünya'daki en nadir ekstrem şimşek türlerini gözlemleyebilecek ve şimşeklerin toplum üzerindeki geniş etkilerini araştırabilecekleri ifade ediliyor. Bu sonuçlar, Amerikan Meteoroloji Derneği Bülteni'nde yayımlanmıştır.
