Güney İran'da yaklaşık 710 bin yıldır sönmüş olduğu düşünülen bir yanardağda hareketlilik tespit edildi. Yapılan yeni araştırmalar, Taftan yanardağının zirvesine yakın bir bölgede, Temmuz 2023 ile Mayıs 2024 tarihleri arasında 10 ay gibi kısa bir sürede 9 santimetre yükselme olduğunu ortaya koydu. Bu yükselmenin henüz geri çekilmemesi, yanardağın yüzeyinin altında bir gaz basıncı birikimine işaret ediyor.
Daha önce risk oluşturmadığı düşünülen bu yanardağın daha yakından izlenmesi gerektiğini gösteren bulgulara göre, yanardağlar Holosen döneminde, yani yaklaşık 11.700 yıl önce faaliyette bulunmamışlarsa sönmüş kabul ediliyor. Son dönemdeki bu aktivite göz önüne alındığında, Taftan'ın aslında uyuyan (dormant) bir yanardağ olarak tanımlanması daha doğru olabilir.
Bu durumun gelecekte bir şekilde, ister şiddetli ister daha sakin bir şekilde açığa çıkması gerekeceği belirtiliyor. Ancak ani bir patlama korkusu için henüz bir neden olmadığını, fakat yanardağın daha dikkatli bir şekilde gözlem altında tutulması gerektiğini vurgulanıyor.
12.927 feet (3.940 metre) yüksekliğindeki bir stratovolkan olan Taftan, İran'ın güneydoğusunda, Arap deniz kabuğunun Avrasya kıtası altına dalmasıyla oluşan dağ ve yanardağ silsilesi arasında yer alıyor. Günümüzde aktif bir hidrotermal sisteme ve kükürt yayan bacalara (fümeroller) ev sahipliği yapsa da, tarihi kayıtlarda bir patlama geçmişi bulunmuyor.
Yanardağ üzerinde çalışan bir araştırmacının 2020'de uydu görüntülerini incelediğinde herhangi bir aktivite belirtisi görmediği, ancak 2023 yılında sosyal medyada yanardağdan gaz çıkışları olduğuna dair raporların gelmeye başladığı bildirildi. Bu gazların yaklaşık 50 kilometre uzaklıktaki Haş şehrinden bile kokusunun alındığı aktarıldı.
Yeniden yapılan incelemelerde, uzaktaki bir uydu misyonu tarafından sağlanan ve Dünya yüzeyinin sürekli görüntülerini sunan uydu görüntüleri kullanıldı. Taftan'ın uzaklığı ve bölgenin olası grupların aktivitesi ile İran-Pakistan sınır çatışmaları nedeniyle tehlikeli olması, yanardağ üzerinde GPS izleme sistemi bulunmamasına neden oluyor. Ancak uydu görüntüleri, zirveye yakın zeminde hafif bir yükseliş olduğunu ve bunun da altındaki basıncın arttığını gösteriyor.
Bu yükselişe neden olan kaynağın yüzeyden yaklaşık 490 ila 630 metre aşağıda olduğu hesaplandı. Tam olarak ne olup bittiğini bilmek mümkün olmasa da, araştırmacılar depremler veya yağış gibi dış etkenleri dışladı. Yanardağın magma rezervuarı, yükselişi tetikleyen her ne ise ondan çok daha derinde, yani 3.5 kilometrenin üzerinde yer alıyor.
Bunun yerine, yükselmenin yanardağın altındaki hidrotermal sisteminde meydana gelen ve gaz birikimine yol açan bir değişiklikten kaynaklanabileceği veya az miktarda magmanın yanardağın altında hareket ederek gazların yukarıdaki kayalara doğru kabarcıklanmasına neden olduğu, kaya gözenekleri ve çatlaklarındaki basıncı artırarak zeminin hafifçe yükselmesine yol açtığı düşünülüyor.
Araştırmacıların bir sonraki adımının, yanardağlarda gaz izleme yapan bilim insanlarıyla işbirliği yapmak olacağı belirtildi.
Bu çalışmanın amacının insanlarda paniğe neden olmak olmadığını, bunun bölgedeki yetkililere bu konuya kaynak ayırmaları için bir uyarı niteliği taşıdığı vurgulanıyor.
