Yunanistan'da 60 yılı aşkın süre önce bir mağara duvarına kaynaşmış halde bulunan gizemli kafatasının kimliği nihayet aydınlanıyor olabilir.
Üzerinde oluşan minerallerin yeni yaş tayini, 'Petralona kafatası' olarak bilinen bu yapının en az 277.000 yaşında olduğunu gösteriyor. Bu bulgu, kafatasının Neandertaller ile birlikte yaşamış ilkel ve soyu tükenmiş bir insan türüne ait olabileceği ihtimalini güçlendiriyor.
Fransa'daki İnsan Paleontolojisi Enstitüsü'nden jeokronolog Christophe Falguères liderliğindeki bir ekip, 'morfolojik açıdan Petralona hominininin, Homo sapiens ve Neandertallerden daha farklı ve daha ilkel bir gruba dahil olduğunu' belirtiyor. Ekip, 'Yeni yaş tahmini, bu popülasyonun Avrupa'nın geç Orta Pleistosen döneminde evrimleşen Neandertal soy hattıyla birlikte var olduğuna dair daha fazla destek sağlıyor' diye ekliyor.
Petralona kafatası, 1960 yılında Yunanistan'da Selanik yakınlarındaki Petralona Mağarası'nda bulundu. Mağaranın iç odasının korunaklı karanlığında, kafatası alnından tek boynuzlu bir yaratık gibi çıkan bir dikitin yavaş yavaş birikmesiyle duvara kaynaşmıştı.
Alt çenesi eksik olsa da, bu korunma yöntemi kafatasını binlerce yıldır sağlam tutmuş, paleontologlara üzerinde çalışabilecekleri eksiksiz bir örnek sunmuştu. Ancak bu örneğin tam olarak kime ait olduğu konusunda bir fikir birliği yoktu.
Kafatası için yapılan yaş tayini denemeleri, onu 170.000 ila 700.000 yıl arasına yerleştiriyordu. Yapısı ve şekli üzerine yapılan analizler ise çalışmayı yapan kişinin bakış açısına göre onu Homo sapiens, Homo neanderthalensis veya Homo heidelbergensis olarak sınıflandırıyordu.
Falguères ve ekibi, mağara minerallerinin bu sorulara yanıt verebileceğini düşündü. Yeni araştırmalarında detaylı bir yaşlandırma analizi gerçekleştirdiler ve mağara ile kafatası hakkında mevcut olan 45 yıllık veriyi incelediler.
Çalışmaları, mağaralarda bulunan özel koşullar sayesinde mümkün olan uranyum-toryum yaşlandırma adı verilen hassas bir tekniği içeriyordu. Kayalardan sızan su, içindeki mineralleri biriktirerek zamanla dikitler ve sarkıtlar gibi mağara oluşumlarını meydana getiriyor.
Mağara oluşumları meydana geldiğinde, içlerine radyoaktif uranyumu hapsediyor. Bu uranyum zamanla hassas bir oranla toryuma dönüşüyor. Toryum ise suya karışmadığı için, oluşan oluşumlardaki toryumun yalnızca uranyumun bozunmasıyla oluştuğu biliniyor. Bu nedenle bilim insanları, bir örnekteki uranyum ve toryum oranına bakarak, uranyumun bozunma hızına göre tam olarak ne kadar eski olduğunu belirleyebiliyor.
Falguères ve meslektaşları bu tekniği, doğrudan kafatasının kemiği üzerine oluşan ilk kalsit tabakasını yaşlandırmak için kullandılar. Ayrıca mağara duvarından alınan üç ayrı örnekten de yaş tayini yaptılar ve en eski birikimin 539.000 yaşında olduğunu buldular.
Eğer kafatası en başından beri mağara duvarıyla doğrudan temas halindeyse, yaşı 277.000 ila 539.000 yıl arasında olduğu tahmin ediliyor. Eğer kafatası duvara yapışık değil de daha sonra oraya bırakılmışsa, yaşı 277.000 ila 410.000 yıl arasında değişiyor.
Kafatatasının anatomisi hem Homo sapiens hem de Neandertallerden farklılık gösteriyor. Bu durum, Petralona kafatasının, insan evrimindeki yeri hala tartışmalı olan Homo heidelbergensis türüne ait olabileceği heyecan verici ihtimalini ortaya çıkarıyor.
Kafatası, Zambiya'nın Kabwe kentindeki bir mağarada bulunan ve yaklaşık 300.000 yıl öncesine tarihlenen, günümüzde genellikle Homo heidelbergensis olarak sınıflandırılan bir kafatası ile çarpıcı benzerlikler taşıyor. Bu benzerlik, gelecekteki çalışmalarda Petralona kafatasının kimliğini belirlemeye yardımcı olabilir.
Araştırmacılar, 'Petralona kafatasına yapışık matrisin yaşlandırılmasından elde ettiğimiz sonuçlar, Kabwe kafatası gibi, Petralona kafatasının da yaklaşık 300.000 yıl öncesine tarihlenebileceğini ve Orta Pleistosen'in sonlarına kadar varlığını sürdürdüğünü gösteriyor' şeklinde yazıyor.
Makale, Journal of Human Evolution'da yayımlandı.
