Tip 2 diyabet tedavisinde 60 yılı aşkın süredir kullanılan ve kan şekerini düzenlemeye yardımcı olan metformin ilacının, bilim insanları tarafından tam olarak nasıl çalıştığı konusunda uzun süredir net bir bilgi bulunmuyordu. Son yapılan bir araştırma, bu ilacın beynimizde de doğrudan etki gösterdiğini ortaya koyuyor. Bu keşif, gelecekte diyabet için yeni tedavi yöntemlerinin geliştirilmesine kapı aralayabilir.
Amerika Birleşik Devletleri'nde bulunan Baylor Tıp Fakültesi'nden araştırmacıların gerçekleştirdiği çalışma, metformin'in vücudun diğer bölgelerindeki biyolojik süreçlere olan etkilerinin yanı sıra, beyindeki belirli bir yolu kullanarak da işlev gördüğünü tespit etti.
Baylor'da patofizyolog olarak görev yapan Makoto Fukuda, "Metformin'in kan şekerini düşürmedeki birincil etkisinin karaciğerdeki glukoz üretimini azaltmasından kaynaklandığı kabul görüyordu." dedi. Fukuda, ayrıca daha önceki çalışmaların da ilacın bağırsak yoluyla etki ettiğini bulduğunu belirtti.
Araştırmacılar, tüm vücut glukoz metabolizmasının önemli bir düzenleyicisi olarak bilinen beynin, metformin'in diyabet karşıtı etkilerine nasıl katkıda bulunduğunu inceledi. Bu kapsamda, daha önceki araştırmalarda beyinde glukoz metabolizması üzerinde etkisi olduğu bilinen ve özellikle beynin ventromedial hipotalamus (VMH) adı verilen bölgesinde rol oynayan Rap1 adlı bir proteinin varlığı belirlenmişti.
Yeni çalışmada fareler üzerinde yapılan testler, metformin'in VMH bölgesine ulaştığını ve bu bölgedeki Rap1 proteinini etkisiz hale getirerek tip 2 diyabetle mücadeleye yardımcı olduğunu gösterdi. Rap1 proteininden yoksun farelerde ise, metformin'in diyabet benzeri bir duruma karşı hiçbir etkisi olmadığı görüldü. Bu sonuçlar, metformin'in diğer ilaçlardan farklı bir mekanizmayla, beyin üzerinde etki ettiğine dair güçlü kanıtlar sunuyor.
Ekip ayrıca, metformin'in hangi spesifik nöronların aktivitesini değiştirdiğini de yakından inceledi. Bu detaylı incelemenin, gelecekte bu nöronları hedef alan daha özel tedavi yöntemlerinin geliştirilmesine olanak tanıması bekleniyor.
Fukuda, "VMH'de metformin'in etkilerini aracılık eden hangi hücrelerin dahil olduğunu da araştırdık." açıklamasında bulundu. Araştırmacılar, metformin beyne verildiğinde SF1 nöronlarının aktive olduğunu tespit ederek, bu nöronların ilacın etki mekanizmasında doğrudan rol oynadığını ortaya koydu.
Metformin, güvenli, uzun ömürlü ve nispeten uygun fiyatlı bir ilaç. Karaciğerin ürettiği glukoz miktarını azaltarak ve vücudun insülini daha verimli kullanmasını sağlayarak tip 2 diyabet semptomlarını yönetmeye yardımcı oluyor. Şimdi, ilacın karaciğer ve bağırsaklara ek olarak beyin yoluyla da çalıştığı anlaşılmış oldu. Bu bulgunun insan çalışmalarıyla da doğrulanması gerekiyor. Ancak bu durum kesinleştiğinde, metformin'in etkilerini artırmak ve daha güçlü hale getirmek için yeni yollar keşfedilebilir.
Bu keşif, aynı ilacın beyin yaşlanmasını yavaşlattığı ve yaşam süresini iyileştirdiği yönündeki diğer ilginç çalışmalarla da bağlantılı. Metformin'in çalışma mekanizmasını daha iyi anlamak, gelecekte ilacın daha geniş bir amaç yelpazesi için kullanılmasına yol açabilir.
Fukuda, "Bu keşif, metformin hakkındaki düşüncelerimizi değiştiriyor." dedi. "Sadece karaciğer veya bağırsakta çalışmakla kalmıyor, beyinde de etki ediyor." Fukuda, karaciğer ve bağırsakların tepki vermesi için yüksek konsantrasyonlarda ilaca ihtiyaç duyulurken, beynin çok daha düşük seviyelere tepki verdiğini de ekledi.
Bu araştırma, Science Advances dergisinde yayımlandı.
