2023 yılında yayımlanan yaklaşık 500 bin tıbbi kaydı içeren bir araştırma, beyin iltihabı (ensefalit) ve zatürre gibi ciddi viral enfeksiyonların Alzheimer ve Parkinson gibi nörodejeneratif hastalıkların riskini artırdığını ortaya koydu.
Bilim insanları, yaklaşık 450 bin kişinin verilerini inceledikleri bu çalışmada, viral enfeksiyonlar ile nörodejeneratif rahatsızlıklar arasında 22 bağlantı tespit etti.
Viral ensefalit tedavisi gören bireylerde Alzheimer hastalığı geliştirme olasılığının 31 kat daha fazla olduğu belirlendi. Verilere göre, her 406 viral ensefalit vakasından 24'ünde (yaklaşık yüzde 6) sonrasında Alzheimer gelişti.
Grip (influenza) sonrası zatürre nedeniyle hastaneye kaldırılan kişilerin, Alzheimer, bunama, Parkinson hastalığı ve amiyotrofik lateral skleroz (ALS) gibi hastalıklara daha yatkın olduğu görüldü.
Genellikle bir virüsün neden olduğu bağırsak enfeksiyonları ve menenjit ile zona hastalığına yol açan varicella-zoster virüsünün de çeşitli nörodejeneratif hastalıkların gelişiminde rol oynadığına işaret edildi.
Viral enfeksiyonların beyin üzerindeki etkisinin bazı vakalarda 15 yıla kadar sürdüğü, virüs maruziyetinin herhangi bir koruyucu etkisinin ise gözlemlenmediği belirtildi.
Beyin hastalıklarıyla ilişkilendirilen virüslerin yaklaşık yüzde 80'inin, kan-beyin bariyerini geçebilen 'nörotropik' virüsler olduğu ifade edildi.
Araştırmacılar, influenza, zona (varicella-zoster) ve zatürre gibi bazı virüslere karşı aşıların bulunduğunu vurguladı. Aşının hastalığın tüm vakalarını önlemese de hastaneye yatış oranlarını önemli ölçüde azalttığı ve bu nedenle nörodejeneratif hastalık riskini azaltabileceği önerildi.
Daha önceki bir çalışmada, 10 milyondan fazla kişinin verileri incelenerek Epstein-Barr virüsü ile multipl skleroz arasında 32 kat artmış bir risk ilişkisi bulunmuştu.
Çalışmanın kıdemli yazarı, nörogenetikçi Michael Nalls, yıllarca bilim insanlarının tek tek nörodejeneratif bozukluklar ile spesifik virüsler arasındaki bağlantıları araştırdığını ancak bu çalışmada veri bilimi tabanlı bir yaklaşımla, tıbbi kayıtları kullanarak tüm olası bağlantıları sistematik olarak aradıklarını belirtti.
Araştırmacılar ilk olarak, altı farklı nörodejeneratif hastalığa sahip yaklaşık 35 bin Finli'nin tıbbi kayıtlarını, beyin hastalığı olmayan 310 bin kişilik bir kontrol grubuyla karşılaştırdı. Bu analiz, viral maruziyet ile nörodejeneratif hastalıklar arasında 45 bağlantı ortaya çıkardı. Bu bağlantılar, Birleşik Krallık Biyo Bankası'ndan alınan 100 bin tıbbi kaydın incelenmesiyle 22'ye indirgendi.
Bu retrospektif gözlemsel çalışma, nedensel bir bağlantı kuramasa da, Parkinson ve Alzheimer hastalığında virüslerin rolüne dair mevcut araştırma birikimine önemli bir katkı sağlıyor.
Çalışmanın ortak yazarlarından, nörogenetikçi ve Alzheimer araştırmacısı Andrew Singleton, nörodejeneratif bozukluklar için etkili tedavilerin çok az olduğunu ve risk faktörlerinin birçok çeşidinin bulunduğunu belirtti. Elde edilen sonuçların, viral enfeksiyonlar ve buna bağlı sinir sistemi iltihabının bu tür bozukluklar için yaygın ve potansiyel olarak önlenebilir risk faktörleri olabileceği fikrini desteklediğini söyledi.
Çalışma, uluslararası saygın bilimsel dergilerden Neuron'da yayımlandı.
