İnsanlık tarihinin en önemli dönemlerinden biri olan Demir Devri'ne geçişin sırları, Gürcistan'ın güneyindeki 3000 yıllık Kvemo Bolnisi adlı bir bakır eritme atölyesinde gün yüzüne çıkıyor olabilir. Daha önce demir üretildiği düşünülen bu alan, yapılan yeni analizlerle bambaşka bir gerçeği ortaya koydu.
İngiltere'deki Cranfield Üniversitesi'nden antropolog arkeologlar, bölgede bulunan bol miktardaki hematit (bir demir oksit minerali) ve cüruf atığı nedeniyle buranın demir üretim tesisi olduğuna inanıyordu. Ancak yapılan detaylı incelemeler, demir oksidin eritme ocaklarına eklenen ve bu durumda bakır üretimini iyileştiren bir madde olan akı (flux) olarak kullanıldığını gösterdi.
Bu bulgu, demirin ayrı bir şekilde geliştirilmek yerine bakır eritme süreçlerindeki deneyler yoluyla keşfedildiğini düşündürüyor. Daha önce hipotez olarak ortaya atılan bu fikir, şimdiye kadar yeterli kanıt bulamamıştı.
Araştırmacılardan biri, demir oksidin bakır eritme sürecinde kasıtlı olarak kullanıldığının kanıtı olduğunu belirtiyor. Bu durum, metal işçilerinin demir oksidi ayrı bir malzeme olarak tanıdığını ve ocaklarda özelliklerini denediğini gösteriyor. Buradaki kullanımı, bakır işçilerinin bu tür deneylerinin demir metalurjisinin gelişiminde kritik rol oynadığını ima ediyor.
Yaklaşık 700 yıl süren Demir Devri, tarımın daha verimli hale geldiği, savaşların daha acımasızlaştığı ve sert, dayanıklı metalden yeni aletlerin geliştirildiği önemli değişim ve dönüşüm zamanlarına sahne oldu.
Elbette bu, sadece tek bir yerleşim yeri ve demir üretimi farklı bölgelerde farklı şekillerde gelişmiş olabilir. Yine de araştırmacılar, İsrail'deki benzer alanlarla karşılaştırmalar yapıyorlar.
Demir içeren minerallerin sıklıkla bakır yataklarıyla aynı konumlarda bulunması da dikkat çekici. Bu durum, bakır eritme süreçlerinin düzenli olarak demir unsurlarını da içerdiğini daha olası hale getiriyor.
Araştırmacılar, demirin dünyanın en temel endüstriyel metali olduğunu, ancak yazılı kayıtların eksikliği, demirin paslanma eğilimi ve demir üretim alanları üzerine yapılan araştırmaların azlığı nedeniyle kökenlerinin aranmasının zorlayıcı olduğunu belirtiyor. Bu nedenle Kvemo Bolnisi'deki bu alanın oldukça heyecan verici olduğu vurgulanıyor.
Bu, sürekli yeniden değerlendirilen büyüleyici bir tarih dilimi. Çağlar arasındaki geçişi değerlendirirken tedarik zincirleri, ticaret anlaşmaları ve siyasi çalkantılar gibi pek çok başka faktörün de göz önünde bulundurulması gerekiyor.
Analiz teknikleri ve araçları geliştikçe, uzmanlara arkeolojik alanları tekrar inceleme fırsatı sunuluyor. Kvemo Bolnisi'deki bu alan da ilk keşfedildiği yıllar sonrasında yeni sırlar ortaya çıkarıyor.
Araştırmacılar, modern jeoloji ve malzeme bilimi tekniklerini kullanarak antik malzeme bilimcilerinin zihinlerine girebildiğimiz bu tür araştırmalarda güzel bir simetri olduğunu ifade ediyor. Tüm bunları, sıradan bir atık malzemesi gibi görünen cüruf analizleri aracılığıyla yapabiliyorlar.
Bu araştırma, Journal of Archaeological Science adlı yayında yayımlandı.
