Yunanistan'da bulunan ve üzerinde sarkıt büyümüş haldeki gizemli bir kafatası, yapılan yeni bir araştırmaya göre yaklaşık 300.000 yaşında ve ne günümüz insanı ne de Neandertal türüne ait. Bu keşif, insan evrimi tarihimizdeki boşlukları doldurmaya aday nitelikte.
Kafatası, 1960 yılında Kuzey Yunanistan'daki Petralona Mağarası'nın duvarına yapışık halde bulunmuştu. Araştırmacılar uzun süredir bu fosilin insan soy ağacındaki yerini ve kesin yaşını belirlemeye çalışıyordu. Yeni çalışma, bu sorulara önemli yanıtlar getiriyor.
Journal of Human Evolution adlı bilimsel yayında çevrimiçi olarak yayınlanan yeni araştırmada, bilim insanları kafatasından dışarı doğru büyüyen kalsit mineralini inceleyerek fosilin yaşını belirledi. Elde edilen sonuçlara göre kafatası en az 277.000 yaşında. Araştırmacılar, fosilin kalsit tabakası oluşmaya başlamadan önce ne kadar süre mağarada kaldığını kesin olarak bilmese de, bu yeni yaş tahmini, daha önceki 170.000 ila 700.000 yıl arasındaki geniş yaş aralığını daraltmaya yardımcı oluyor.
Bu bulgular, Petralona bireyinin Pleistosen döneminde Avrupa'da Neandertallerle birlikte yaşadığı ancak Homo heidelbergensis olarak adlandırılan farklı bir insan grubuna ait olduğu yönündeki önceki önerileri destekliyor. Paleontologlar, Petralona fosilinin hem H. sapiens hem de Neandertallerden farklı özellikler taşıdığını belirtiyor. Bu yeni yaş tahmini, bu popülasyonun Avrupa'da Neandertal soyunun evrimleştiği süreçte varlığını sürdürdüğünü ve onlarla bir arada yaşadığını gösteriyor.
Kafatası, boyut ve sağlamlık gibi özelliklerine bakıldığında büyük olasılıkla erkek bir bireye ait. Aynı zamanda dişlerindeki aşınma miktarı, bireyin genç bir yetişkin olduğunu düşündürüyor. Kafatasının mağarada kalsit birikintileriyle duvara yapışık halde bulunduğu fikrini destekleyen kanıtlar da mevcut.
Kalsitin yaşını belirlemek için uranyum serisi yaşlandırma yöntemi kullanıldı. Kalsit minerali, belirli bir süre içinde bozunarak toryum adı verilen başka bir radyoaktif elemente dönüşen az miktarda uranyum içerir. Bu sabit bozunma hızı, bilim insanlarının kalsitin uranyum ve toryum oranına dayanarak yaşını hesaplamasına olanak tanır. Bu çalışma sonucunda kafatasındaki kalsitin yaklaşık 286.000 yıl yaşında olduğu, en az 277.000 yaşında olma olasılığının ise yüksek olduğu belirlendi.
Bu yaşlandırma çalışması ayrıca mağarada kalsitin oldukça hızlı büyüdüğünü de ortaya koydu. Bilim insanları, kafatasının ilk kalsit tabakasını edinmesinin uzun sürmemiş olabileceğini ve bu durumun fosilin yaşını yaklaşık 300.000 yıla yaklaştırdığını düşünüyor. Ancak, kalsitin oluşumunun daha uzun sürmesi halinde fosilin yaşının 300.000 yıldan daha eski olması da mümkün.
300.000 yıllık yaş tahmini, yapılan başka bir çalışmada Afrika'daki Zambiya'dan çıkarılan ve H. heidelbergensis türüne atfedilen Kabwe kafatası ile yapılan analizlerle de uyumlu. Kabwe kafatasının da yaklaşık 299.000 yaşında olduğu belirlenmişti. Petralona ve Kabwe fosillerinin birbirine yakın benzerlikler taşıdığı ve her ikisinin de Homo heidelbergensis olarak sınıflandırılabileceği düşünülüyor.
