Meksika'nın Yucatán Yarımadası'nda bulunan Cobá kentinde, yüzyıllardır kayalıklar üzerine kazınmış hiyerogliflerin deşifre edilmesiyle daha önce bilinmeyen güçlü bir Maya kraliçesinin kimliği belirlendi. Altıncı yüzyılda hüküm süren Ix Ch'ak Ch'een'in adı, yapılan çalışmalarla gün yüzüne çıkarıldı. Meksika Ulusal Antropoloji ve Tarih Enstitüsü'nden (INAH) yapılan bir açıklamada, bu keşfin detayları paylaşıldı.
Cobá, Maya dünyasının önemli bir merkeziydi ve M.Ö. 350 ile 14. yüzyıl arasında yerleşim görmüştü. Dört gölün etrafına inşa edilmiş seçkin konutların bulunduğu, binlerce konut yapısı, çok sayıda beyaz taş yol ve piramitlerle bezeli bu şehir, dönemin mimari ve kültürel zenginliğini gözler önüne seriyor.
2024 yılında INAH'a bağlı arkeologlar, Cobá'daki bir taş merdivene oyulmuş geniş bir hiyeroglif metin keşfettiler. "Temel Kayası" olarak adlandırılan bu taşın üzerindeki 123 hiyeroglif paneli, hava koşulları nedeniyle oldukça yıpranmış ve çevirisi zorlu bir durumdaydı. Ancak, aralarında üzerinde yazı bulunan 23 dikili taşın (stela) da bulunduğu ek bulgular, uzmanların metinleri yorumlamasına yardımcı oldu.
Austin'deki Teksas Üniversitesi'nden David Stuart ve Meksika Ulusal Özerk Üniversitesi'nden Octavio Esparza Olguín gibi antik Maya metinleri üzerine uzmanlaşmış araştırmacılar, Temel Kayası'ndaki bir paneli, aynı bölgedeki iki stela ile eşleştirdiler. Bu eşleştirme sonucunda, her üç eserin de Ix Ch'ak Ch'een adlı aynı kişiye atıfta bulunduğu anlaşıldı.
Temel Kayası, Ix Ch'ak Ch'een'in taç giyme töreninden bahsetse de, hükümdarlığına dair kesin tarihler henüz netlik kazanmadı. Ancak, Maya takviminde 9.7.0.0.0 olarak belirtilen ve miladi takvime göre 8 Aralık 573 yılına denk gelen bir tarihte, Maya kraliçesinin bir top sahası inşa projesiyle ilişkilendirildiği belirtiliyor.
Ix Ch'ak Ch'een'in, Maya uygarlığının siyasi ve askeri açıdan etkili krallıklarından biri olan ve "yılan kralları" ile tanınan Kaan krallığının hükümdarı Testigo Cielo ile ilişkilendirilmesi, onun oldukça güçlü bir yönetici olabileceğine işaret ediyor.
Maya toplumunda kadın hükümdarlar nadir görülse de, özellikle Geç Klasik Dönem'de (550-830) öne çıkan kadın yöneticiler olmuştur. Bunlardan biri de yedinci yüzyılın ortalarında Maya şehri Palenque'yi yöneten "Kızıl Kraliçe"dir. Ix Ch'ak Ch'een'in keşfi, bu döneme dair bilgilerimizi zenginleştiriyor.
Esparza'nın belirttiğine göre, Temel Kayası üzerindeki araştırmalar şimdiden Cobá'daki hanedan yöneticileri ve tarihi olaylar hakkında önemli bilgiler sunmuş durumda. Ancak, bu önemli keşfin üzerindeki araştırmalar devam ediyor.
