Zamanın ve bozulmanın yıpratıcılığıyla eğrilmiş ve hasar görmüş antik bir kafatası, modern insanlık tarihine dair anlayışımızı değiştirmiş olabilir.
Çin ve İngiltere'den bir araştırmacı ekibi, dikkatli 3D tarama ve dijital rekonstrüksiyon tekniklerini kullanarak hasarlı kalıntıyı yeniden yapılandırdı ve onun insan türü ailesi ağacındaki yerini netleştirdi.
Bu, modern bir insan atasına ait bir kafatası değil, yakın akrabası olan bir insana ait. Buna rağmen, yaşı, Homo sapiens'in atası ile yakın akrabaları arasındaki ayrımın zaman çizelgesini geriye itiyor, bu da türümüzün kökeninin düşündüğümüzden yüz binlerce yıl daha eskiye dayandığını gösteriyor.
Yunxian 1 ve Yunxian 2 olarak bilinen iki kafatası, yaklaşık bir milyon yıl öncesine dayanıyor.
Bunların günümüze ulaşabilmiş olması bir mucize; bu kadar eski dönemlere ait çok az insan türü kalıntısı fosil kayıtlarında bulunuyor. Ancak zaman ve fosilleşme süreci kalıntılara pek nazik davranmamış ve kafatasları 1989 ve 1990 yıllarında bulunduklarında ağır hasarlı ve bozulmuş durumdaydı.
Bu durum, insan türü ailesi ağacındaki konumlarını belirlemeyi oldukça zorlaştırmıştı. Bulundukları bölgenin o dönemdeki adıyla kendilerine "Yunxian İnsanı" adı verilmişti.
Ancak, binlerce yıldır yattıkları kalkerli kayadan çıkarıldıkları günden bu yana geçen on yıllarda, arkeolojik araçlar önemli ölçüde gelişti. Artık bilim insanları bir fosili incelemek için onu daha fazla tahrip etmek zorunda değiller; bunun yerine yüksek çözünürlüklü 3D tarama yapabiliyor ve analizlerini dijital araçlarla gerçekleştirebiliyorlar.
İki kafatasından Yunxian 2 en az bozulmuş olanıydı, bu nedenle araştırmacılar onu dijital rekonstrüksiyon için en uygun seçenek olarak belirlediler. Bozulmayı yeterince tersine çevirerek özelliklerini kataloglayıp tanımlayabildiler ve insan türü tarihindeki yerini belirleyebildiler.
İlginç bir şekilde, bu analiz kafatasının hem eski hem de yeni özelliklerin bir karışımını sergilediğini ortaya koydu. Kalın bir kaş çıkıntısı ve uzun, alçak bir beyin hacmi gibi özellikler taşıyordu; bunlar, Homo erectus gibi daha önceki insan türlerinde de görülen özelliklerdi. Kafatasının tabanı genişti ve alnı düzdü.
Öte yandan, daha sonraki insan türlerinde görülen özellikler de barındırıyordu. Beyin hacmi Homo erectus'tan daha büyüktü (ancak Homo neanderthalensis veya Homo sapiens'ten hala daha küçüktü). Ayrıca Homo erectus'ta görülen belirgin açılı arka kafatası bölgesinden yoksundu ve yüzünün şekli daha düzdü.
Bu özellik karışımı, Yunxian İnsanı'nın kendisinden önceki Homo erectus ile henüz ortaya çıkacak olan insan türleri arasında bir bağlantı olduğunu düşündürüyor. Araştırmacılar, bu türün Homo sapiens'in kız kardeşi grubu olan ve Denisovanların da ait olduğu düşünülen Homo longi kladına uyduğunu düşünüyor.
Kafatası morfolojik özellikleri ve yaşı, tüm bu türlerin düşündüğümüzden çok daha erken bir zamanda birbirinden ayrıldığını gösteriyor. Önceki tahminlere göre, modern insanlar ve Neandertaller yaklaşık 500.000 ila 700.000 yıl önce ayrılmıştı.
Ancak yeni hesaplamalara göre, ayrılıklar birbirini çok kısa bir zaman dilimi içinde gerçekleşti; yaklaşık 1.38 milyon yıl önce başlayarak Neandertallerin ilk ayrıldığı tahmin ediliyor.
Homo longi ve Homo sapiens kladları yaklaşık 1.32 milyon yıl önce ayrıldı. Ardından, Homo longi yaklaşık 1.2 milyon yıl önce, Homo sapiens ise yaklaşık 1.02 milyon yıl önce belirgin özellikler geliştirdi.
Bunlar, fosil kayıtlarında ilk belirleyici özelliklerin ortaya çıktığı noktalardır. Bu nedenle, bu daha geç tarihler arkeologların bir kladın köken noktası olarak adlandırdığı tarihlerdir; bu da Homo sapiens'in kökeninin bir milyondan fazla yıl öncesine dayandığı anlamına geliyor.
İngiltere Doğa Tarihi Müzesi'nden fiziksel antropolog Chris Stringer, "Bu, pek çok düşünceyi değiştiriyor çünkü bir milyon yıl önce atalarımızın zaten farklı gruplara ayrılmış olduğunu gösteriyor, bu da daha önce inanılanlardan çok daha erken ve daha karmaşık bir insan evrimi ayrılığına işaret ediyor" dedi.
"Bu, Homo sapiens'in köken zamanını neredeyse ikiye katlıyor."
İnsanlık zaman çizelgesindeki bu dramatik revizyon, yakından incelenmeyi gerektirecek. Ancak doğrulanırsa, bulgular insan türü evrimine dair en büyük gizemlerden bazılarını çözmeye yardımcı olabilir; bu gizemler arasında bir milyon yıl öncesine ait kafa karıştırıcı fosillerden oluşan "orta dönemdeki karmaşa" da bulunuyor.
Araştırma, Science dergisinde yayımlandı.
